ریھان سسا

سید حسن کُڈ ( گوادر ءِ غار ) :

سید حسن کڈ ( گوادر ءِ غار ) چہ مروچیگ ءَ یک سد ءُ پنچ سال پیش (22 دسمبر 1920 ءَ) غار ءِ واجہ ءِ نام ءِ سر ءَ نامداریں سید ’ حاجی سید محمد حسن حسینی تبار ‘ ءَ جوڑ کنائینتگ۔ 

بلوچی زبان ءَ وتساچیں زیلاں ( غار) ، کڈ گْوش اَنت پمیشکا اے جاہ ءِ بلوچی نام سید حسن کڈ اِنت۔درامدانی واکداری ءِ زمانگ ءَ  گوادر ءَ بلوچی نام گار ءُ گمسار بیتگ اَنت ءُ مردماں  اے کڈ ھم غار گْوشتگ۔ مئے ھلک ءُ دمگاں کڈ زمین کمو کوچگ ءُ جوڑ کنگ بیتگ اَنت ۔ بلے بلوچستان ءِ کوھستگی ھلک ءُ دمگاں کوہ در روپگ ءُ کڈ جوڑ کنگ بیتگ اَنت ۔ دنیگت مئے نیمگ ءَ ڈگارانی سر ءَ کڈ جوڑ کن اَنت ، مرگانی شکاری ھم پہ وت کڈ ٹاھین اَنت بلے زمین ءَ سک باز جھل نہ جن اَنت۔ بازیں دمگاں کڈ الکاپیں بان ءُ لوگانی وڑ ءَ جوڑ کنگ بیتگ اَنت۔

وھدے رستر زمین ءَ در روپ اَنت ءُ پہ وت جاہ ٹاھین اَنت ، ھوڈ اش گْوش اَنت۔ ھما کہ ابرمی بہ بیت زیل گْوشگ بیت۔ زیل چہ تہ ءَ ھورکیں چیزاں گْوش اَنت۔کڈاں مردم مان بہ اَنت ، لوگ ءُ بانانی رنگ ءَ ھم کارمرد کن اَنت ءُ وراک ءُ وردن ءِ امبار اش ھم کن اَنت۔

سید حسن کڈ گوادر ءِ نامداریں استا ( آرکیٹکٹ ) قادر داد باران ءَ جوڑ کرتگ۔ کڈ ءِ سر ءَ  استا ءِ نام ھم نبشتہ اِنت۔ گوادر ءَ قادری مسیت ھم ملا قادر داد  ءِ جوڑ کرتگین اِنت۔ ملا قادر داد ءِ چک ءِ نام ملا ھاشم اَت۔ 

کوہ ءِ باتیل ءِ پدی زری لمب ،کوہ بن میتگ، غوث پاک ءِ بندر ( غوث ءِ ٹکانہ ) ءَ برزی نیمگ ءَ سید حسن کڈ اِنت کہ باتیل ءِ پادین ءَ اِنت بلکیں باتیل ءِ جند در جنگ ءُ ھمے کڈ جوڑ کنگ بیتگ ۔گتانے ھست ، ھمے برزگ ءِ سر ءَ  کڈ ءِ دپ ءُ برزی بان ( اوطاق ) اِنت۔ھمیشی ءِ برزی نیمگ ءَ راستی کش ءَ ساد ءِ کنڈگ اِنت۔ پیش ءَ ساد ءِ کنڈگ ءَ پہ باتیل ءِ سرکپگ ءَ سادے بستگ اَت ، پمیشکا ساد ءِ کنڈگ گْوشگ بیت، مروچاں پدانک کنگ بیتگ۔ 

ساد ءِ کنڈگ مروچاں پدانک اِنت۔

مڑی ، ماڑی :

غوث ءِ ٹکانہ ءِ روکپتی نیمگ ءَ زمانگ ءَ ھندوانی مندرے ھم بیتگ ، مندر گوں گچ یا اسپیتیں سیمنٹ ءُ سنگاں بستگ اَت ، من ھمیشیءِ ڈر اتگیں سنگ ءُ بانڈم ھم دیستگ اَنت۔ اے رنگیں بان ءُ لوگاں ماڑی گْوش اَنت۔ماڑ بلوچی زبان ءَ سنگ ءَ گْوش اَ نت۔ گوادر ءَ زمانگ  ءَ مانش ، زیارت ءُ لھتے لوگ ھم ھمے جنگ ءُ ڈول ءَ جوڑ کنگ بیتگ اَنت۔مندر اش ھم مڑی گْوش اَنت۔

جیو ءِ ماڑی ۔ جیمڑی ءُ جیو ءِ بزانت :

جیمڑی ءِ نام ءِ پژدر ھم ھمیش اِنت کہ آ اود ءَ جیو نامیں مردمے ءِ سنگ بندیں کلاتے بیتگ ، پمیشکا جیو ءِ ماڑی اش گْوشتگ ، ھمے نام رند ءَ پرشتگ ءُ جیمڑی جوڑ بیتگ۔ زانگ بہ بیت کہ باز ءَ گْوشتگ کہ اے مندرے بیتگ ءُ جیو ھندوئی نامے ، چوش نہ اِنت ’ جیو ‘ وت برجم ءُ سرجمیں بلوچی نامے ، نیم نامے ھم نہ اِنت۔ جی زند یا ساہ ءُ ارواہ ءَ گْوش اَنت۔ چہ ھمے بن ءُ ریشگ ءَ جیھند ءِ نام اِنت ، بزاں زمین ءِ ساہ ۔ بلوچی ءَ جی بات ، ھندی ءَ جے ءُ جیتے چہ ھمے دانک ءَ جوڑ بیتگیں گال اَنت۔

سرلشکر سمائل ء بنگو ءِ مانش : 

گوادر ءَ باتیل ءِ رودرتکی لمب ءِ بن ءَ دیمی زر ءِ دپ ءَ گوادر ءِ کْوھنیں گورستان اِنت۔ سمائل بنگو ءِ مانش ھمد ءَ اِنت کہ گوادر ءِ مردم گنبد ئِے گْوش اَنت۔وھدے کہ اے زمین چہ مانش ءَ پر بوت  ءُ پہ مردگانی کل کنگ ءَ دگہ جاہ پشت نہ کپت  گڑا باتیل ءِ سرٹل (تاج ) ءِ بن ءَ ھم گورستان جوڑ بوت۔ گوادری وتی پیرینانی بارہ ءَ گْوش اَنت کہ باتیل ءِ بن ءَ واب اَنت۔ 

سمائل بنگو ءِ ادیرہ

مولوی یوسف انیس کلمتی ، گْوش ایت کہ ڈاکٹر کلیم اللہ لاشاری ءَ گْوشتگ من ھمے گنبد ءَ شتگ آں ، گنبد ءَ ناھدا سمائل بنگو ءِ نام نبشتہ بیتگ۔ دیمتر ءَ من کلمتیانی یاداشت ءِ رد ءَ نبشتگ کہ ’ سمائل بنگو ‘ ءَ وتی زند ءَ وتی ادیرہ جوڑ کنائینتگ۔

انی اے گنبد بابا عراقی ( عبداللہ شاہ ) ءِ زیارت اش کرتگ ءُ کماڑی یے ھمد ءَ منجار اِنت۔بژن ءُ دلپدردی گپے کہ گْوستانک چیدگ ءُ نشان لڑینگ ءُ مٹ کنگ بیگ ءَ اَنت۔باید اے کارانی دیم دارگ بہ بیت۔ 

گوادر ءِ کْوھنیں میتگ ، دیمی زر ءِ نیمگ ءَ ملا بند ءِ تگریچ ءَ جمبیل ءَ ھم ھما دیم بیتگ کہ نام ئِے ’ زمیک‘ ( Zammik) اَت ، مروچاں آپ ءِ تہ ءَ اِنت ءُ ھمے نزیک گْور ءَ گوادر پورٹ بندگ بیتگ۔ مانشجاہ ھم ھمے نزیک گْوران اَت ، چوش کہ جمبیل ( ادر ءِ بندر / واجہ خضر ءِ ٹکانہ ) ھم مروچاں آپ ءَ اِنت ۔ اے جاہ ءَ مروچاں مردم نہ رو اَنت پاکستان نیوی ءِ بنجل ءَ جمبیل ھم واڑ ءَ کرتگ ، باتیل ءِ سر ءَ  پہ روگ ءَ راہ ھست۔ زمانگ ءَ ھمے نیمگ ءَ کنڈگے بیتگ کہ پی سی ھوٹل ءِ کش ءُ کراں در کپتگ ، کنڈگ کوھاں سر کپگ ءِ راہ ءَ گْوش اَنت باتیل ءَ سرکپگ ءِ ھم بازیں راہ ءُ کنڈگ بیتگ اَنت کہ ھرکس ءَ جتائیں نام بیتگ۔ ھمے کنڈگ کہ پی سی ھوٹل ءِ کش ءُ کر ءَ سرکپگ ءِ جاہ اَت ، بی ایس او  ءِ کنڈگ اش گْوشتگ اَت۔پس ءِ کنڈگ آسان ، جھل تر ءُ وش تریں راہ اَت کہ ھمیشی ءِ کش ءَ  باتیل ءِ  سرکپگ ءِ دگ جوڑ کنگ بیتگ۔  اسماعیلیانی مانشجاہ  ءِ پشتی نیمگاں  کنڈگے ھست کہ باتیل ءِ ڈگارانی نیمگ ءَ روت ، ایشی ءَ گوگ ٹلنگی کنڈگ گْوش اَنت۔ ایف سی ءَ وھدے کہ مانشجاہ ءَ وتی بنجل کرت ، گڑا اے نیمگ ءَ ھم مردمانی رو  آ کم بوت۔ گڈی بر ءَ کہ برکو ءِ برج اش مک کرتگ اَت ، من چہ ھمد ءَ دیمی زر ءِ عکسے گپت ، بلے من ءَ ایف سی ءِ کارمنداں گر ءُ دار کرت ءُ دگہ برے اے نیمگ ءَ آیگ ءَ مکن کرت۔  ھمے راہ ءَ کْوھنیں کرکینک ءُ سنگ بیتگیں ھڈ ( فوسلز ) ھم دست کپ ایت۔ 

گوک ٹلنگی : 

گوگ ٹلنگی ءِ کنڈگ ءِ  ھم داستانے ھست اَت ، باریں من انچوش چہ وت مستریں بچکانی دپ ءَ اش کرتگ کہ چہ ھمے راہ ءَ شپ ءَ گوکے شھر ءَ اتکگ کہ ٹلنگوگے گٹ ءَ بیتگ ئِے ، گوک سجھیں شھر ءَ تر اتگ ءُ چہ ھمے راہ ءَ واتر بیتگ ، پمیشکا اے کنڈگ ءَ گوگ ٹلنگی گْوش اَنت ( جن ءُ جاتیگی داستانے ، دلجم ءَ دروگے )۔شمشان ، اسماعلیانی گورستان ( مردماں امام گْوشتگ ) ءُ بلوچانی گورستان درس یکیں جاہ ءَ  اَنت،  کہ وھدے گوراں وتی مردگانی سوچگ یلہ داتگ گڑا ھمد ءَ کل اش کرت اَنت ، انی ھندوانی شمشان ھم دیوال اِنت۔ کسانی ءَ مئے وڑیں ویل گردیں زھگانی رمب برے شگوشگ چنگ ءُ برے کنر چنگ ءَ کوہ ءَ  شتگ اَنت۔ باتیل ءَ ما بٹک بٹک ءَ گرد اتگ این ءُ پہ ما باتیل ءِ وتی اسرار ءُ جادویے اَت۔باتیل ءِ بن ءَ مارا ترس اتگ ھم ءُ وش ھم بیتگ پرچا کہ ھمے بیم ءِ تہ ءَ اسرارے مان اَت، جادوئی سانے اَت کہ مئے زھنانی تہ ءَ جاہ ئِے کرتگ اَت۔ اد ءَ ھرکس ءَ وتی نگاہ ءُ بودشت ءَ چیز دیستگ ءُ مار اتگ اَنت۔ اسماعیلیانی گورستان ءِ چاپڑا ءَ اگاں کسے گرم ءَ وپتگ گڑا بزاں ما گْوشتگ جنے ، پد ءَ ما گْوشتگ بہ چار ایشی ءِ پاد کپگ ءُ گوات گرگ ءَ اَنت ، ءُ وت سر ءَ بیم کپتگ ءُ تتکگ ایں۔  

  گوادر ءَ باتیل ءِ چدگ ءِ بن ءَ چات بیتگ اَنت ، گوادر ءَ آپ ءِ ڈکال چہ زمانگ ءَ ھست اَت۔رند ءَ باتیل ءِ سر ءَ ھم مردماں چات جتگ۔

سالونک ، بانور ءُ دیمدار ءِ ادیرہ ءِ داستان :

گوادر ءَ امیر کمبر ءِ ادیرہ۔

کْوھنیں  مانشجاہ ءَ  سالونک  ، بانور ءُ دیمدار ءِ نام ءَ زانتگیں ادیرھے ھست ، غوث بخش بزنجو کتابجاہ کہ انی جیوز کتابجاہ گْوشگ بیت ، ھمیشی ءِ دیم ءَ اِنت۔ اے گوادر جیٹی ءِ راہ سر ءَ اِنت ، مروچاں بے ھوشیں مردمے ءَ ھمیشی ءِ سر ءَ سالونک بانور چوک نبشتہ کنائینتگ۔ایشاں باید سوگہ ءُ سرپدی ئیں مردم بہ دار اَنت ، اے شریں کارے نہ اِنت کہ کْوھنیں چیدگاں بہ ڈرین یا آیانی سر ءَ رنگ ءُ نام نبشتہ کن ، بلے گوادر ءَ ناں شھری سرکار ءَ سما اِنت ناں کہ مئے زانتکاراں۔

راستی ایش اِنت کہ اے  میر کمبر ءِ ادیرہ اِنت ( شک ءِ سر ءَ نبشتگ ) ۔ گوادر ءَ پیش ءَ کْوھنیں مانشجاہ ءَ چوشیں ادیرہ باز بیتگ  بزاں ھمے سالونک ، بانور ءُ دیمدار ءِ وڑ ءَ جوڑ اش کرتگ اَنت بلے تہ ءِ مانش چوش نہ بیتگ اَنت ، اے ادیرہ ءَ دو مانش گوں یک دومی ءَ سک نزیک اَنت ، آ پیسرگیں ادیرہ  نی ڈر اتگ ءُ نشان اش ھم بلکیں بیگواہ اَنت بلے مئے کسانی ءَ لھتے ڈر اتگیں نشان بیتگ۔ ایشانی جوڑ کنگ ءِ وڑ ءُ ڈول کراچی ءِ چوکنڈی مانشجاہ ( توتا ءِ چوکنڈی ) ءِ  مانشانی پیم ءَ بیتگ کہ  کلمتیانی مانش اَنت ءُ اے گپ انچیں گمانے نہ اِنت بلکیں مانشانی شکانی سر ءَ نامانی دیم ءَ کلمتی نبشتگ کہ دنیگت وانگ بہ اَنت۔

سالونک ، بانور ءُ دیمدار ، انچیں گپے بزاں راست نہ اِنت ؛ اے گپ چوش اِنت کہ سالونک ، بانور ءُ دیمدار یکیں روچ ءَ مرتگ اَنت گڑا یکیں ادیرہ ءَ کل کنگ بیتگ اَنت۔حسن علی سھیل ، اے وتساچیں داستان ءَ اے وڑ درشان ایت کہ سک شر رنگیں جنکے بیتگ کہ کھدہ ءَ پہ وتی بچ ءَ لوٹ اتگ بلے آئی ءَ پیش ءَ دشتارے  ھست اَت پمیشکا مات ءُ پتاں کھدہ ءِ بچ ءَ نہ دات۔جنک گوں وتی دشتار ءَ سیر دیگ بوت ، بلے گواجار بروکیں کھدہ ءِ کھول ءَ پندل کرت ، سالونک ءُ بانور ءِ شیرانی تہ ءَ زھر مان کرت ھمے شیر سالونک ، بانور ءُ دیمدار ءَ وارت اَنت ، ھر سئے ئیں یکیں روچ ءُ پاس ءَ مرت اَنت ءُ ھمے ادیرہ ءَ کل اش کرت اَنت۔ 

انچوش کہ من گْوشت اے انچیں گپے کہ تچک ءَ تچک دروگے۔ بیت کنت سئے ئیں مردم یکیں روچ ءَ بیران بیتگ اَنت پرچا کہ ادیرہ ءِ شک ءَ یک رمسے نبشتگ ،  چوش ھم بیت کنت کہ آ دگہ مردم رند ءَ کش ءَ کل کنگ بیتگ اَنت۔ 

ادیرہ ءِ سر ءَ بادشاہ شئے بلال ءِ نام :

چوش کہ اے گپ ءَ ما شر زان ایں ، آ وھد ءَ کیچ ءُ گوادر ءِ واکدار یکیں کھول بیتگ بزاں ھرکس کہ کیچ ءَ بادشاہ بیتگ گوادر ءِ واکدار ھم ھمائی ءِ دست چیر ءَ بیتگ۔ انچوش کہ سید علی رئیسی وتی کتاب ءَ نبیس ایت ءُ اے گپ ءَ دلجم کنت کہ آ زمانگ ءَ ( 480 سال پیش ) ملک جلال الدین کیچ ءُ تیابدپ ءَ بادشاہ اَت ۔  گوادر شھر ءِ واکدار ءَ اے توان نیست اَت کہ چہ وت شور بہ کنت پمیشکا ترکی زری لشکر ءِ سروک علی رئیسی  ءَ پہ بادشاہ ءَ نمدی یے نبشت ءُ کمک لوٹ اِت۔ ( دیمتر ءَ  اے بارہ ءَ  چہ مرات الممالک کتاب ءِ بنشون ءَ گیشتر نبشتہ اِنت۔ ) 

چہ گچکیاں پیش کیچ ءُ تیابدپاں (کیچ گوادر ) بلیدیاں واکداری کرتگ اَت  ءُ چہ بلیدیاں پیش ھوتاں۔ میر بلال خان بلیدھی ھم کیچ گوادر ءِ واکدار اَت۔اے وتی سرڈگار ءِ بادشاہ بیتگ اَنت ءُ بلوچاں ھم بادشاہ لیک اتگ اَنت۔

میر بلال خان بلیدھی ، رند ءَ شئے بلال ءِ نام ءَ زانگ بوت۔ چہ شئے بلال ءَ گچکیاں واکداری پچ گپت ءُ وتی واکداری ءِ بن ھشت ایر کرت۔گْوستانکی کتاباں گیشتر مردماں سال رد نبشتگ اَنت۔ پرچا کہ چہ راستیں بن شوناں ما اے زان ایں کہ ملک دینار ءِ چک ءِ بادشاھی 1545 عیسائی ءِ نزیک گْوراں بیتگ ، آ گچکیانی سیمی پشت ءِ واکدار اَت۔بلے آئی ءِ نام بلوچانی گْوستانک ءَ بیگواہ اِنت۔ پرچا کہ بلوچ گْوستانک نبیس دنیگت جان بڈ اَنت ، چہ وت پٹ ءُ پول کس ءَ تھمبل نہ کنت۔ ھرکس ءَ گیگان گیگان کرتگ اَنت چہ ایشاں بازیں گپ راست نہ اِنت۔ پمیشکا نامداریں کتابے ءِ تہ ءَ نام ءِ آیگ ءَ پد ھم مئے گْور ءَ  ملک دینار ءِ چک ملک جلال الدین ءِ بارہ ءَ ھچ رنگیں گپ ءُ پیتبند نیست۔ءُ ملک دینار ءِ واکداری ءِ زمانگ  1740 نبشتگ ، وھدے کہ علی رئیسی ءِ کتاب مرات الممالک 964 ھجری قمری ءَ نبیسگ بیتگ کہ ایشی ءِ تہ ءَ ملک جلال الدین ء ملک دینار ءِ نام نبشتہ اِنت۔ علی رئیسی وھدے گوادر ءَ شتگ اَت ،  ملک جلال الدین مکران ءِ بادشاہ اَت۔اے سال عیسائی سالانی رد ءَ 1557 بیت ، گڑا ملک دینار چہ آئی ءَ پد چوں بادشاہ بیتگ ؟ ، بزاں چیزے رد اِنت ءُ علی رئیسی ءِ کتاب ءُ رمس راست اَنت کہ آئی ءَ وتی چم دیست نبشتہ کرتگ اَنت۔ 

چہ ایشی ءَ زانگ دنت کہ میربلال خان بلیدھی ءِ زمانگ انگت کْوھن تر بیتگ۔ اد ءَ اے گپانی گْوشگ ءِ من ایش اِنت کہ  لھتے گْوش ایت ، سالونک ، بانور ءُ دیمدار شئے بلال ءِ ادیرہ اِنت  گڑا علی رئیسی ءِ کتاب ءُ ملک جلال الدین ء دینار ءِ واکداری ءِ سال ءُ رمسانی رد ءَ  شئے بلار ( بلال ) ءِ واکداری ءِ زمانگ گوں ملک دینار ءِ زمانگ ءَ ھمدپ اِنت کہ اے ھر دوئیں واکدار  مکوران ءِ بادشاھی  ءِ سر ءَ وت ماں وت مڑ اتگ اَنت۔

سکا کْوھنیں زمانگے ، ھچ گپ دلجمی گْوشگ نہ بیت کہ کسے وتی یاداشت ءَ چیزے بہ گْوش ایت ءُ ما ئِے راست بہ من ایں۔ بلے 1140 ھجری قمری شئے بلار ءِ واکداری ءِ زمانگ ءَ رند اِنت۔ شئے بلار 950 ھجری قمری ءِ کش ءُ کراں واکدار بیتگ ، ما اے من ایں کہ اے زمانگ ءَ بادشاہ زیت مٹ بیتگ اَنت ، گڑا ھمے سالاں نزیک بیت۔

امیر کمبر ءِ ادیرہ ءِ شک :

شک ءَ نبشتگ اے جاہ ھوت میران ءَ پہ امیرکمبر جوڑ کرتگ۔

امیرکمبر ءِ ادیرہ ( پہ ردی سالونک ، بانور ءُ دیمدار ) ءِ سر ءَ نبشتگیں دنیگت گیشتر واناک اَنت ، خط نستعلیق ءَ نبشتہ اِنت :بنا کرد این مقام را هوت میران برای ملا امیر قنبر بتاریخ شهر شعبان، روز دوشنبه، سنه یک‌هزار و یکصد و چهل، در اتمام بادشاهی  شئے بلال۔

رجانک : اے جاہ ھوت میران ءَ پہ ملا امیر کمبر ءَ رمس شعبان، دو شمبے ءِ روچ سال 1140 ( ھجری قمری ) شئے بلال ءِ بادشاھی ءِ آسری ءَ جوڑ کرتگ۔

شئے بلال ءِ نام اتکگ ، بلوچی بتلے مئے لوگاں سکا گْوشگ بیتگ ؛  شئے بلار ءِ بور اِنت ، برے لنگ ءُ برے کور اِنت۔ 

اے گپ ھم نی گیش اتگ ءُ راست بیتگ کہ سالونک ، بانور ءُ دیمدار ءِ ادیرہ شئے بلال نہ اِنت۔ اے گپ ھم تچک بوت کہ اے زمانگ ءَ شئے بلال ءِ بادشاھی نہ بیتگ ، ادیرہ پہ امیرکمبر ءَ ھوت میران ءَ جوڑ کنائینتگ۔ 

امیر کمبر ءِ بارہ ءَ مولوی یوسف انیس گْوش ایت کہ مارا ھمے نام ءِ پیرکے بیتگ۔ امیر کمبر ء سوبان ۔مات ءِ نام ئِے شربانو بیتگ ، شربانو ءُ بیلو گھار بیتگ اَنت ، بیلو میرخان ء نوتک کلمتی ءِ مات بیتگ ۔ میرخان ، گوادر ءِ قاضی داد محمد ءِ پت اَت۔

شئے بلال ءِ نام اتکگ ، لھتے بلوچی بتل مئے لوگاں سکا گْوشگ بیتگ ؛ شئے بلار ءِ درشتگیں دان اَنت کہ انگت تئی گونچان اَنت ءُ  شئے بلار ءِ بور اِنت ، برے لنگ ءُ برے کور اِنت۔ 

منی دل ءَ ، سالونک بانور ءُ دیمدار ءِ ادیرہ شئے بلال گچکی ءِ ادیرہ نہ اِنت ، یا و چوش بیت کہ چہ شئے بلال ءِ بیرانی ءَ پد ملا امیر کمبر ءَ 1142 ھجری ءَ اے یادگار جوڑ کرتگ ، اے پیم اے گپ گیشتر راستیں رنگے زیر ایت۔ پرچا کہ چہ کیچ ءِ بادشاھی ءِ گچکیانی دست ءَ روگ ءَ پد پہ شئے بلال ءَ گوادر ءَ آیگ ءُ نندگ ءَ ابید راھے نیست اَت۔ اے زمانگ ءَ برے کہ بلیدھی زور ءَ بیتگ اَنت ھم گچکیاں پہ نندگ ءُ زند گزران ءَ زمین ءُ جاہ اش داتگ ، پھک کشت ءُ کوش اش نہ کرتگ اَنت۔ بوت کنت پہ شئے بلال ءَ ھم کیچ مکران ءِ بادشاھاں انچیں راھے در گیپتگ کہ گوادر ءَ بہ روت ءُ بہ نند ایت ۔ اے گپ ءَ ھم ما اش کن ایں شئے بلال ءَ زند ءِ گیشتریں بھر گوادر ءَ گوازینتگ ءُ ھمود ءَ بیران بیتگ۔

گوادر ءِ مانش ءُ چوکنڈی ءِ مانشانی ھم چھرگی:

گوادر ءَ شھمیرانی ( شھیدانی ) مانش چہ زمین ءَ برز ءُ پدگ پدگ ( طبق طبق ) جوڑ کنگ بیتگ اَنت ،  بازیں زھگانی مانش ھم ھمے وڑ جوڑ اِش کرتگ اَنت ، من گْوش آں بلوچ شھمیرانی مانشانی جوڑ کنگ ءِ اے کْوھنیں  رنگ انگت ھم مئے دودمانی چیدگے بیت کنت۔ پمیشکا من لوٹ اتگ شھمیر لالا حمید ءِ مانش ءَ انچوش جوڑ کن ایں۔  پدانک بندگ ءِ پشت ءَ ھم بہ گند ئے گپے بیتگ ، بزاں چنت پدانک کنگی اَنت ءُ پرچا ، کم ءُ گیش بیتگ اَنت ھما شھمیر ءِ ارزشت ءُ نامداری ءِ سر ءَ بیتگ  بلے اے گپ دلجم اِنت کہ شھمیر یا گچینی مردمانی مانش چہ زمین ءَ برز جوڑ اش کرتگ اَنت۔ 

 اے رنگیں مانش ھم من باز دیستگ کہ شک اش پر نہ بیتگ یا نبشتگیں نام  کور دیم بیتگ اَنت بلے پد ءُ رند کہ چوکنڈی ءَ دست کپ اَنت اے گپ ءِ شبینگ ءَ دے اَنت کہ اے یکیں مردمانی بستگین اَنت۔پرچا کہ مانشانی سر ءَ پل ءُ نگار ءُ مانشانی جوڑشت یک پیم اِنت۔ ایشانی بندگ ءِ زمانگ ھم نزیک نزیک اِنت ، داں ھما سنگانی دْروشم ءَ چوکنڈی ءَ ھست گوادر ءَ ھم ھما وڑیں سنگ اش زرتگ اَنت۔

گوادر ءِ گورستان ءُ چوکنڈی گورستان ءِ مانش یک وڑ بستگ اَنت۔

ملا میر خان ء نوتک ءِ مانش ءِ شک : 

ما گوادر ءِ کْوھنیں گورستان ءِ بارہ ءَ گپ ءَ ایں ،  سمائل بنگو ءِ ادیرہ ءِ کش ءَ  شئے کھیرو ( بلوچی بتل : اے شئے کھیرو ءِ درشتگیں دان اَنت ، انگت ماں گونچان ءِ بن ءَ ھست اَنت ) ءِ ادیرہ اِنت ، شئے کھیرو ءِ ادیرہ ءَ جھل تر ، قاضی داد محمد ریحان ءِ مانش اِنت۔ ھمے مانش ءَ پشتی نیمگ ءَ آئی ءِ پت ءِ مانش ءِ شک اِنت۔ منی پت ( قاضی عبدالواحد ) ءَ گْوشتگ اَت ، پیرو میرخان ءِ مانش گار بیتگ ، من ءَ ھمے شک دست کپتگ ، چہ گاری ءَ پھریزگ ءَ من وتی پت ءِ کبر ءِ سر ءَ جتگ۔ 

شک نی گیشتر واناک نہ اِنت ، بلے چیزے کہ وانگ بیت ، چوش نبشتہ اِنت ؛ میرخان ابن نوتک ، فوت شدہ بتاریخ پنج ربیع آخر  ۱۳۱۰ ۔۔۔۔ کاتب داد محمد بن ملا میر خان۔ 

رجانک : میر خان ابن نوتک ، بیران بیتگ پنچ ربیع الآخر ۱۳۱۰ ھجری قمری ( 21 اکتوبر 1892 ء ) ءَ ۔ شک نبیس داد محمد ء ملا میرخان۔ 

عبدالمجید سھرابی ءِ گپ ءُ یاداشت :

گوادر ءِ بارہ ءَ ما چہ در کسانی واجہ عبدالمجید سھرابی ءِ گْوشتگیں گپ اش کرتگ اَنت کہ گوادر ءَ پیش ءَ ھپت گنبد بیتگ ( نی تیوک ءَ یکے پشت کپتگ ) ءُ دگہ بازیں گپ ، بلے بلوچ ءِ آ دگہ یاداشت ءُ گْوستانکاں چار ئے واجہ عبدالمجید ءِ گپانی گْوستانکی گْواھی نیست۔ 

بلے آئی ءِ گپ ، زندگ ، پدمنتگ ءُ مرمرانکیں یاداشتے ءِ  رد ءَ ارزشت دار اَنت داں دگہ راست تریں یاداشت ءُ گپے مارا دست مہ کپ ایت۔ 

ستار نواز گوں واجہ عبدالمجید سھرابی ءَ باز ھم نیاد بیتگ ، اے بارہ ءَ گْوش ایت ؛ عبدالمجید سھرابی ءِ رد ءَ گوادر ءَ ھپت گبند بیتگ اَنت کہ شش مردماں ڈرینتگ۔ لشکرے چہ گنداوگ ءَ اتکگ ، گوادر ءَ جاہ منند بیتگ ،  ھمیشاں اے بند ءُ ساچ کرتگ اَنت۔ 

پشت کپتگیں گنبد ءَ عبداللہ شاہ ءِ ادیرہ گْوش اَنت ، بلے اے نام ءُ نشان رند ءَ مردماں داتگ۔ رند ءَ سبزپاگاں گنبد دستیگ کرتگ۔ اد ءَ اے گپ ھم زانگ لوٹ ایت کہ پیش ءَ گوادر ءِ مردم بریلوی لیکھانی منوگر بیتگ اَنت کہ مروچاں سبزیں پاگ سر ءَ کن اَنت ، بلے بریلوی ءُ دیوبندی رند ءِ گپ اَنت وھدے ھندوستان ءَ اے لیکہ ءِ مردمانی بنجل ءُ مدرسہ گستا بیتگ اَنت ، ھندوستان ءَ بریلی سبزپاگانی بندر جوڑ بیتگ ءُ دیوبند ، وھابیانی۔بلے بلوچ کہ وتی سرڈگار ءِ واجہ بیتگ اَنت ، بریلوی ءِ نام ءُ نشان نہ بیتگ۔ مولانا احمد رضا خان بریلوی (1856-1921) ءَ بریلی ، اترپردیش ، ھندوستان ءَ پیری مریدی لیکہ ءِ سر ءَ اے باور ءِ پہ ھندوستانیاں نوک کرتگ۔ دیوبند ، ھم دگہ جاھے ءَ نہ اِنت بلکیں اترپردیش ءَ اِنت ، 1866 ءَ مولانا محمد قاسم نانوتوی ءَ دیوبند ءَ مدرسہ ءِ بنیاد ایر کرتگ کہ وھابی لیکھانی منوگر اَت ، بلے ھرچ پیم بریلوی لیکھانی بنیاد چہ وھابی ءَ پیسر اَنت۔ 

 ایشانی بنکی گیش ءُ گیوار اے وڑ اِنت کہ لھتے مسلمان من ایت کہ مرگ ءَ پد مرتگیں بزرگانی ادیرہ ءُ درگاھانی زیارت شریں کارے ءُ گوں آیاں دوستی ءُ مھر ءِ درانگازی کنت گْوش ایت کہ اسلام ءِ پیمبر پہ مسلماناں رستگاری ءُ چہ دوزک ءَ پھریزگ ءِ پارست جوڑ بیت ءُ ھمے پیم باور۔ اے مسلمان غوث پاک ، خضر رنگیں بزرگ ءُ زیارتاں باز دوست دار اَنت۔ چہ وھابی بیگ ءَ پیش بلوچ بلکیں گیشتریں مسلمانانی ستک انچوش بیتگ اَنت،  علی رئیسی کہ خلافت عثمانیہ ءِ کارمند بیتگ وتی برز ءَ نام گپتگیں کتاب ءِ تہ ءَ ھم  پہ خضر ءُ دگہ زیارتاں دوستی ءُ مھر ءَ درشان کنت۔ 

وھابیانی  اے ستک ءَ مسلمانانی تہ ءَ نوکی 280 سال اِنت۔ نجد ( انیگیں سعودی عرب بزاں کہ سعودی عرب ھم گْوستانکی ڈیھے نہ اِنت ) ءَ محمد بن عبدالوھاب نامیں مردمے ءَ ھمے ستک ءِ بنیاد 18 می سدھک ءَ ایر کرت۔ آئی ءَ زیارت ءُ پیر دوستیانی نمنوگری کرت ءُ اے شرک لیک اِت اَنت۔

گوادر ءَ نامداریں زانتکار ملا داد محمد ءِ پدریچ ( نماسگ ، جنک بانک آزیز ءِ چک ) ءُ نامداریں کارست ’ قاضی داد محمد ریحان ء ملا میرخان کلمتی ‘ ( منی پیرک ) ھم ھمے ستک ءِ منوک اَت۔وت ءُ کھدہ احمد سکا نزیک ءُ ھمدلیں  ھمبل بیتگ اَنت بلے دینی ستک ءَ کھدہ احمد محمد بن عبدالوھاب ءِ منوگر اَت ، مروچی ھم شما گند اِت کہ قاضی ءِ مسیت ءِ دیم پہ دیم کھدہ احمد ءِ مسیت اِنت۔ 

بلوچی زبان ءِ نامداریں لچہ کار ءُ بلوچی سیاھگ تچک کنوک بابا سید ظہور شاہ ھاشمی ھم وھابی ستک ءُ باور ءِ منوک اَت ، واجہ سید ھاشمی گوں کھدہ احمد ءِ کھول ءَ ھم نزیک اَت۔ سیدھاشمی ءُ مزنیں قاضی ریحان ءِ میان  ءَ ناسیلی ءُ ناوشیاں باز کس سھی اَت ۔ سیدھاشمی آشوبی ، سیاسی ءُ بلوچ راجدوستے اَت ، آ زمانگ ءَ آیاں لوٹ اتگ اَت کہ گوادر عمان ءَ گون اِنت باید بلوچستان ءِ بھر بہ بیت ءُ چہ پاکستان پیش ھم آیاں عمانی واکدار نادوست کرتگ اَت۔ اے وڑیں چست ءُ ایرانی تہ ءَ ھم الم ءَ آئی ءِ گوں قاضی داد محمد ءَ کٹیٹا ءُ کنتی جاھے ناں جاھے بیتگ ، بلے سند ءُ سالاں قاضی داد محمد مستر اَت ءُ سید ھاشمی کستر بزاں سید ءِ ورنائی ءَ قاضی داد محمد پنجاہ شست سالی مردمے اَت۔ سید ھاشمی ءِ گدار نازک ءِ تہ ءَ قاضی ءِ کارست ناس شنک ایت ، سید ھاشمی ءَ کوشست کرتگ قاضی داد محمد ءِ کارست ءِ چھرگ ءَ بہ بیت ، منی پیرک ءَ ھم ناس شنک اتگ۔ ناس سھر رنگیں مشوکے ، مشوک ءَ دپ ءَ کن اَنت ءُ ناس ءَ چہ پونز ءَ بو چن اَنت (شنک اَنت ) ۔ 

اد ءَ گوادر ءِ دو نامی ئیں کارستاں ما دوچار کپت ایں کہ گپ وھابیانی بیگ ءَ اَت ءُ گوادر ءِ زانتگیں سری وھابیانی تہ ءَ ما سید ھاشمی ءُ کھدہ احمد ءَ پجا کار ایں۔

سید ھاشمی گوں محمد بن عبدالوھاب ءُ آل ء سعود ءَ وتی دوستی ءِ درانگازی ءَ وتی لچہ سوگند ءِ تہ ءَ ھم کنت :

’’ سوگند پہ وھاب ءِ ھدامنی ءَ زگریں 

سوگند پہ نریں ابن سعود ءِ الگار  ‘‘

واجہ عبدالمجید سھرابی ءِ رد ءَ سیدحسن کڈ ءُ گنبد دوئیں چہ گنداوگ ءَ اتکگیں مردماں  جوڑ کرتگ اَنت ____بلے سیدحسن کڈ ءِ سر ءَ نبشتگیں نکان اے گپ ءَ راست نہ کن اَنت پرچا کہ اے کڈ چہ گنبد یا گنبداں باز رند ءَ جوڑ بیتگ۔

بنگو دودمان ءِ اگدھی لچہ : 

بلے چوش کہ اد ءَ بنگودودمان ( بنگو ءِ چک ءُ نماسگانی سردار ءُ واکداری ءِ زمانگ کہ کلمتی دودمان ھم گْوشگ بیت ) سک دیراں برجاہ بیتگ۔ھما زمانگ ءَ کہ پرتگیزاں بلوچستان ءِ سر ءَ بیڑ آرت ، شاھی بنگو سردار اَت ۔گیشتر مردم اے زمانگ ءَ ھمل کلمتی ءِ زمانگ ءِ نام ءَ یات کن اَنت۔ 

کلمت ھما روچ کلمت اَت 

سردار ئِے شاھی بنگو اَت 

فوجاں سمائل پیسر اَت 

زھم ءِ امام میر سنجر اَت 

پور ءِ دپ ءَ  مرد توکل ات 

شاریں  پڑ کہ  ھمل اَت

( چہ مولوی یوسف انیس ءِ منت ءَ )

اے لچہ ءِ رد ءَ بنگودودمان یا ھما زمانگ ءِ تیابدپی واکدارانی اگدہ زانگ بہ اَنت بزاں شاھی بنگو سردار ، سمائیل بنگو سرلشکر ، زھم ءِ امام میرسنجر بزاں زمینی لشکر ءِ سروک ءُ مستر ، شھر ءِ پانکجن ءُ پھریزوک توکل  ءُ ھمل ء جیھند  شریں گد ءُ پوشاکانی تہ ءَ اَت ۔

اے بند کہ ھمل ءِ بارہ ءَ نبشتگ اے گپ ءَ درانگاز ایت کہ اے زمانگ ءَ کلمتیانی واکداری ءِ تہ ءَ ھمل اگدہ داری سن ءُ سالاں سر نہ اَت۔ بلکیں آبریشمی پاگے سر ءَ اَت ئِے ، بزاں وش پوش ءُ دست ھورک اَت۔ 

ھمل ء جیھند ءِ بارہ  ءَ اے گپ راست نہ اِنت کہ آ وت سردار بیتگ بلکیں آ ماں شکر ورنائی ءَ پرتگیزانی دست ءَ دزگیر ءُ داں زند آوار بوت۔بود ، زور ءُ  تمردی ءَ ھمل بے گت ءُ گمان بے درور اَت۔ 

ملا غلام رسول کلمتی ءَ ھمل ءِ ھما روچ ءُ رمس ، گیشینتگ اَنت ءُ منی زانت ءُ زانگ ءَ ھم ھمے نزیک اَت ؛ 21 نومبر 1592 سن عیسائی ءَ چہ تیس ءِ بندن ءَ ھمل ءَ وتی بوجیگ زر ءَ تیل اِت ءُ پد ءَ ماں زر ءَ پرتگیزاں جنگ بوت ءُ ھمل دزگیر کنگ ءَ پد بیگواہ کنگ بوت۔بلوچ ھمل ءَ سکا زیبداریں ورنائی گْوش اَنت ، باور دار اَنت کہ پرھنگاں ( بزاں پرتگیزاں ) ھمل گْراستگ ءُ وارتگ ، داں آ ھم ھمل ءِ پیم ءَ شر رنگ بہ بہ اَنت۔

اد ءَ گرادگ ءُ ورگ ءِ گپ بلوچاں پمیشکا گْوشتگ کہ پرتگیزاں ھمل زور بیگواہ کرت ءُ ڈس ءُ نشان دیگ ءَ ساڑی نہ بوت اَنت ، پمیشکا بلوچاں آیاں ’ مردم وار ‘ لیک اِت۔ 

اے کتاب 1557 سن عیسائی ءَ نبشتہ بیتگ۔بزاں 468 سال پیش۔

کیچ گوادر ءِ بادشاہ ملک جلال الدین ءِ گمانی شیت ۔

کلمتی دود مان ءُ تیادپ ءَ بلوچانی ازگاریں شھر : 

نی وتی بنگپ بزاں گوادر ءِ سید حسن کڈ ءِ نیمگ ءَ کا ایں، سید حسن کڈ چہ کلمتی دودمان ( بنگو دودمان ) ءِ زمانگ ءَ سکا نوک اِنت بزاں ایشی ءَ نوکی یک سد ءُ ھپت سال (ھجری قمری رد ءَ عیسائی  سد ءُ پنچ سال ) بیت ، انچوش کہ ایشی ءِ دیم ءَ نبشتہ اِنت۔وھدے کہ بنگودودمان کم ءُ گیش پنچ سد سال کْوھن اِنت۔ بیت کنت واجہ عبدالمجید سھرابی ءِ ھمے گپ راست بہ بیت کہ ھمے زمانگ ءَ چہ گنداوگ ءَ لھتے مردم اتکگ بلے گنبد ، سالونک ، بانور ءُ دیمدار ءِ ادیرہ یا آ دگہ مانش کہ ھست اَنت آیانی ساچشت چوش گمان نہ بیت کہ سد سال کْوھن  اَنت۔ کلمتیانی گوادر ءُ بلوچ زرکنک ءَ  واکداری ءِ زمانگ سکا شانداریں زمانگے اَت ، بلوچ تمرد اَت ، سیر اَت ، بلوچ ءَ کش ءُ کر ءَ شریں دوست ءُ پلہ مرز ھست اَت چوش کہ ایرانی بادشاہ ، عثمانی خلیفہ ، تازی ڈیھانی واکدار درس گوں بلوچاں ساز ءُ پت اَت اَنت ، ھمے پیم انگریز ھم پرتگیزانی دیم ءَ چہ بلوچاں وش اَت اَنت پرچا کہ پرتگیز انگریزانی نوک آبادیانی سر ءَ بیڑ برگ ءَ اَت اَنت۔ 

کلمتیانی ازگاری کْوھنیں لچھانی تہ ءَ چوش درانگازگ بیتگ ؛

’’ مال محمد ءِ ماں زر ءَ 

ھپتاد ءُ ھپت گونگ ءَ 

ھپت لیڑھی بار ئِے پر اَت ‘‘

( مولوی یوسف انیس ءِ منت ءَ )

ھمل ءِ جیھند ءِ سر بن چوش اِنت ، ھمل ء جیھند ، جیھند ء بنگو ، بنگو ء زردار ، زردار ء محمد ، محمد ء سھاک ۔

کلمتی لشکر ءِ جنگی کماندار ، ھمل ء جیھند کلمتی ءِ گمانی شیت ۔

 اے جاوراں بلوچاں باپار کرت ، زر ءُ مال اش مچ اَت۔پمیشکا شریں ماڑی ءُ چیدگ بندگ پہ آیاں مزنیں گپے نہ اَت۔ بلوچ ماڑی بندگ ءَ ھم سکا بلد ءُ زانتکار بیتگ اَنت کہ پہ ھمے کار ءَ چہ مکران ءَ بلوچ ھندوستان ءَ شتگ اَنت۔گْوش اَنت ھندوستان ءَ آگرہ ءِ تاج محل ءِ جوڑ کنگ ءَ بلوچیں استایاں ھم کار کرتگ۔  ھمے ھلک ءُ دمگاں دنیگت مکرانی بلوچانی پدریچ ھست اَنت۔ 

بلوچ بانبند قادر داد باران :

سد ءُ ھپت سال پیش  پہ سید حسن ءَ کڈ جوڑ کنوکیں استا واجہ قادر داد باران ( منی زانگ ءَ قادری مسیت ءِ جوڑ کنوک ) ءِ جوڑ کرتگیں شاہ کڈ ءَ بہ چار ءُ بلوچ ءِ ھما روچیگیں زانت ءُ زانگ ءِ سر ءَ بہ جیڑ۔مروچی لھتے مردم گْوش ایت کہ اگاں ڈنی استا بلوچستان ءَ مہ بیت گڑا مارا شریں لوگ بندوک نہ بیت ، بلے آ روچیگیں کار ءَ بہ چار کہ چوں واجہ قادر داد باران ءَ زمین کوتکگ ءُ شاھی کڈے جوڑ کرتگ ، مروچی ھم ھمے کڈ ءِ  درسیں باناں گوات کیت۔گرماگ ءَ ھم جھل تریں بان سکا گرم نہ بیت بلکیں گواتگیر  انچوش پر کرتگ اَنت کہ تہ ءَ سارت اِنت ، چہ انیگیں گوادری لوگاں سیدحسن کڈ گرماگ ءَ انگت سارت تر بیت اگاں گواتگیراں پچ بہ کن ئے۔ ( اد ءَ شھر ءِ سرکار ءِ بے سمائی ءُ گوادریانی نازانتی ءَ سیل کن کہ اے جاہ نشہ بھا کنوک ءُ نشھیاں وتی بنجل جوڑ کرت ، سید حسن کڈ ءِ گواتگیر ءُ دپ دونت ءُ بست اَنت ، کس ءَ ھچ نہ گْوشت اَنت کہ بلوچ ءِ چیدگ ءُ نشان اِنت ، شھر گوادر اِنت بزاں کہ شمبو  ءِ شگز اِنت ، من باز بر ءَ شتگ ءُ ھمے دپ پچ کرتگ اَنت ءُ کڈ ءِ کبل پروشتگ پرچا کہ کس ءَ اے اگبال نیست کہ سید حسن کڈ  ءِ دپ ءَ کبل بہ کنت ءُ گواتگیراں بہ دون ایت۔)

اے گپ ءِ ھم ھچ نشانی ءُ گْواھی نیست کہ سیدحسن کڈ ھپت پدگ بیتگ ، بلکیں ھمیش اِنت کہ انی ھست۔ برزی پدگ ءُ دگہ دو تھی نیمگ ءَ ، بزاں سئے بان اَنت۔ 

اگاں کش ءُ کراں شما شر بہ چار اِت ، دنیگت ھما نشان ھست اَنت کہ زیل ( غار ) جوڑ کنگ ءِ دگہ جاھاں ھم کوشست بیتگ ، بزاں ھونڈ جتگ ءُ دیم ءَ سما بیتگ کہ جاہ شر نہ اِنت یلہ اش داتگ۔ اے رنگیں چہ دو ءَ گیشتر نشان من دیستگ۔ 

سید حسن کڈ ءِ دیم ءِ نبشتانک :

گوادر ءِ غار ءِ دروازگ۔

سید حسن کڈ ءِ دیم ءَ پارسی زبان ءَ نبشتگ، اے نبشتانک دنیگت وانگ بیت۔ نبشتہ اِنت : این مکان ساکن حاجی سید محمد حسن حسینی تبار ، ساخت از برای بندگی رب‌العزت جلّ جلاله، در ماه محرم  ۱۳۳۹۔ عمل قادر داد باران۔

رجانک : اے لوگ جاھمنند حاجی سید محمد حسن حسینی تبار  ءَ پہ رب العزت جلہ جلالہ ءِ بندگی ءَ جوڑ کرتگ۔ محرم ءِ ماہ سال 1339 (22 دسمبر 1920) ءَ ۔ جوڑ کنوک ( استا )  قادر داد باران ۔

سید محمد حسن ءِ پدریچ ڈالمیا ءَ نشتگ ، اے کھول ءِ بزرگانی مانشے ریکسر ءَ ھم ھست کہ واجہ ءِ درگاہ گْوشگ بیت۔ سید محمد حسن ءِ پدریچ بلوچی گپ جن اَنت۔ چہ آئی ءِ نماسگاں بی بی جانی ( جان بی بی ) نامیں جنینے مدام گوادر ءَ اتکگ اَت ءُ مردم ئِے دم ءُ چپ کرتگ اَت اَنت ( سید محمد حسن ءِ نماسگ اَت ، آئی ءِ پت  ءِ مانش ریکسر ءَ اِنت ) ، آئی ءَ مرید ءُ منوگر باز اَت۔بی بی جانی ، گوں مئے کھول ءَ نزیکیں مردمے اَت ،  چیزے سال پیش بیران بیتگ۔