(مولابخش رئیسی ءِ گدار ’ گڈی منزل ‘ ءِ پدگوانک )
" ما ریل ءَ سوار نہ بہ ایں بلکیں اے ریل اِنت کہ مارا سوار بیت۔
ھمک آسنراہ (پٹٹری) ءِ چیردار ( سلیپر) مردمے، آئرش مردمے یا یانکی مردمے ( امریکی)۔ اگاں لھتے مردماں ریل ءِ سوار بیگ ءَ وشی رس ایت، بلے بُرے انچیں مردم ھم ھست کہ چہ ریل ءِ سواری ءَ درد ءُ رنجانی آماچ بہ اَنت۔ ‘‘
اے گپ نامی ئیں امریکی نبشتہ کار ھنری ڈیوڈ توریئو ءَ وتی کتاب ’ والڈن: یا دارانی تہ ءَ زندگی ‘ ءَ جتگ اَنت۔
ھنری ندکار، شھزانت، لچہ کار، ابرم زانت ءُ چاگردی شرگدارے اَت۔ ھنری ڈیوڈ ءِ نبشتانک ’ شھرمنندی نافرمانی ‘ ( Civil Disobedience) ھما نبشتانک اِنت کہ چہ ایشی ءَ موھن داس کرم چند گاندی ءُ مارٹن لوتر کنگ جونیئر رنگیں سیاسی راھشوناں رنگ زرت، اے نبشتانک سرجمیں جھان ءَ آجوئی ءُ مزدانک ( انصاف) ءِ زْرمبشتانی سکین ءُ دلبڈی اَت۔
بلے مئے بنگپ سفر اِنت ءُ ریل _ ’ سواری ‘ چوش کہ بوجیگ ءُ ریل ، زندمان ءِ بارہ ءَ گْوشگ بیت کہ زندگی سفرے ءُ اے نوکیں گپے نہ اِنت ، باز ءَ اے گپ جتگ ءُ انچوش سما ھم بیت۔ بلے ھنری ڈیوڈ ءَ وتی گپ شاھگانیں بزانتے ءِ پژدر ءَ درشانتگ ، آ اد ءَ گْوشگ ءَ اِنت : راست اِنت کہ پہ لھتے مردماں دیمروئی ءَ آسراتی ءُ وشی آرتگ بلے ھمے دیمروئی ءِ کارانی تہ ءَ چنت مزدور مرتگ ءُ بیران بیتگ ، یا ھمے آسنراہ ءِ چیر گیجگ ءَ —ھنری چہ ندکاران اَت کہ آئی ءَ وتی ند پہ زندمان ءُ زندگیں مردماں کار بست ، نہ زان آں کہ آئی ءَ بھ اے بنگپ ءَ جیڑ اِت کہ ’ ندانک پہ زند ‘ یا ’ ندانک پہ ندانک ‘ ، ما و ھمے بے بن ءُ بے تامیں پیتاری ءَ دنیگت کنگ ءَ ایں۔
امریکی لچہ کار والٹ وٹمین ، وھدے زند ءِ ھمے بے سیت ءُ بے بنیں پیتاریاں شزار بوت ، ھمے بنگپانی باوستکارانی پجیگ ءَ ، درائینت ئِے : ’’ او من ! ، او زندمان ! ناباورانی نا آسریں ریل ءِ دمپارگیں جستانی ، چہ ھوڈاں چکاریں شھرانی...پسو۔‘‘
اش کہ تو ھمد ءَ ئے —اش زند ھست ءُ پجار ، اش کہ توانمندیں کسمانک برجاہ اِنت ءُ ترا ھم چہ وتی نیمگ ءَ گپے گیش کنگی اِنت۔‘‘
اے والٹ ءِ کتاب ’ کاھی تاک ‘ ءِ تہ ءَ ھواریں لچہ ’ او من ! او! زند ‘ (O Me! O Life) ءِ لھتے رِد اَنت ، والٹ وٹمین امریکی لچہ کاری ءِ پت گْوشگ بیت۔آئی ءِ کتاب ’کاھی تاک ‘ (Leaves of Grass) ءَ امریکی ندانک نوکیں زبان ، درشانداب ءُ نوکیں آجوئی یے دات۔
اے گپ گواچن اِنت کہ مردم اے جھان ءَ پہ مدام نہ اِنت ، مردمانی روگ ءُ آیگ اِنت بلے اے گپ ھرکس ءَ جیڑ اتگ کہ چون اِنت ، ما پرچا ودی بیتگ ایں ، پرچا مر ایں ؟ ، مر این ءُ گمسار بہ ایں یا دگہ جھانی ءَ سر بہ ایں ، یا دگہ دْروشمے ءَ رج این ءُ کا ایں ، کس ءَ اے گپ ءِ دلجمیں پسو نہ داتگ بلے ھرکس ءَ چیزے ناں چیزے ءِ سر ءَ باور داشتگ۔
اے زمانگ ، منی درانڈیھی ءِ تہ ءَ دراںڈیھی ءِ زمانگ اِنت—درانڈیھی کہ ’ وائے وطن ھشکیں دار ‘ ءِ بتل ءَ ھما دیمیں زھیر ءُ دردے ، ’’ جن تھار دیم بات ءُ شپ تھار ، کائیگر جنوک بات ءُ لیڑہ مرد وار ، ملک وتی بات ءُ حاکم غموار ‘‘ — ناں مارا ڈیھ ءُ ناں دردواریں واکدار ۔
’ ا ج ا ‘ کروجان اِنت ، ڈیھے کہ لمبگ ءِ پاساں وتی شھرمنند ئِے ھم ساھکندن ءَ رسینتگ اَنت۔ پیش ءَ اد ءَ مردم نگٹ اَت بلے ساہ پر کنگ بوت ، بلے نی ھرکس ءَ گند کہ گینپٹارگ اِنت۔ لین کوچگاں چار ادار ءَ رو اَنت ءُ شھراں روچے دو ۔ ھمے دوئیں اداراں دامگ ( انٹرنیٹ ) ھم بیگواہ بیت۔ مردم لین ءِ باندات ءَ 150 سال پشت ءَ روت ءُ دامگ ءِ نزیک ء 34 سال ۔ کوراسی گْورے ءُ بے تاھیری ءُ دلوارگی نیمگے۔
بلے کئے بہ نند ایت ءُ گلگاں گرنچ بہ دنت ؟ چوناھیا اگاں نوکیں زمانگ ءِ آسراتی ھست اَنت ، من ءَ وانگ ءَ دل بہ لوٹ ایت ھم موہ نہ رس ایت بلے چہ لین ءُ دامگ ءِ آسراتیاں زبھر بیگ ءَ کتاب وانگ ءِ موہ رس ایت ، پمیشکا من اے باریگ ءَ ھم ’ اجا ‘ ءِ پاگی ءُ بے پاگی واکدارانی منتوار آں کہ من ءَ چہ دامگ ءَ کتابانی نیمگ ءَ گورگند اش دات ، حمدلة۔
استاد مولابخش رئیسی ءَ وتی گدار ’ گڈی منزل ‘ چییزے ماہ بیت کہ من ءَ ٹیکی کرتگ اَت ، اے گدار من پیش ءَ فیس بک ءَ ھم کمیں ونتگ اَت۔ کتاب ءِ پشتاک ءَ استاد ءِ عکس ھم جتگ نی کہ ایشی ءَ براھناز گند ایت گْوش ایت استاد اِنت ، امباز ایت ئِے ، بارت ءُ وتی لیبوکانی تہ ءَ چیر ئِے دنت ، بلے من ھمے دوئیں ادارانی منت ءَ دو روچ نشت ءُ اے کتاب سرجم کرت۔
گدار نبیسی آسان نہ اِنت ، نبشتہ ءُ زانشتی زبان ءِ پزور ءُ مگیم کنگ ءَ گدارانی مزنیں دستے ۔اے گدار ءَ اگاں کسے انچوش بہ وان ایت ، آ ھمے سما کنت کہ نبشتہ کار ءَ وتی روان (نفسیات) ءِ رد ءَ نبشتگ ءُ وتی جند ئِے ترئینتگ۔ باز کہ وانگ ءُ زانگ ءِ جھلانکی ءَ ایر کپگ ءَ ترس اَنت یا چوشیں بود اش نیست اے گدار ءِ وانگ ءَ بھ منتگ ءُ سرابرا بیت کن اَنت ، اے زبان کہ استاد ءَ کارمرد کرتگ باز جاہ ءَ مردمانی باور ءُ گتاں کدین ایت ، ندکار ءَ ھما ندارگانی سر ءِ سرپوش چست کرتگ ءُ سھرا کرتگ اَنت کہ ما گیشتر آیاں چارگ ءَ ھدوک نہ ایں، ھما بو ءُ باس ءَ کہ ’ ماہ گل ءِ جو کش ءَ کپتگیں جون ‘ تالان ایت ، مارا دوست نہ بیت۔
پری گْونگیں ھزاراں داستان مئے چاگرد ءَ شکسار اَنت ، بلے ما بلوچی ربیدگ ءِ نام ءَ بے گویاک کرتگ اَنت ۔ ھمے سال ءَ ڈگاری ءِ ھند ، سنجیدی ءِ ڈن ءَ ’ بانو بی بی ءُ احسان اللہ ‘ پری کوش بوت اَنت ، بلے نی گھتر کہ لھتے مردمانی گویاک بتکگ — بلے گپ ءِ بن ھمیش اِنت ؟ : منی نز ءَ ما ردیاں نہ گر ایں بلکیں آیاں چیر دئے این ءُ ھمے من ایں کہ بزاں ما وتی بدنامی چیر دات۔
مولابخش رئیسی ءِ گدار ’ گڈی منزل ‘ ءِ داستان انچیں ژند ءُ ژولیں مردمے ءِ سفر اِنت کہ بیست سال بیت چہ وتی ھلک ءَ درانڈیھ بیتگ ، شکر ورنایے ءَ ردی یے کرتگ ئِے ، ردی ءِ آسر ءَ مردماں پہ کشگ ءَ زرتگ ءُ آ ناچاری چہ وتی شھر ءَ در کپتگ ، شھر کہ ’ ابیتک آباد ‘ اِنت۔
استاد مولابخش رئیسی ءِ کتاب ءِ تہ ءَ نام ھم ایوک ءَ نام نہ اَنت بلکیں ’ شبین ‘ اَنت چوش کہ ریل گاڑی ءِ نام زندمان اِنت ءُ مسافر ءِ میتگ ءِ نام ’ ابیتک آباد ‘ ءُ چہ ’ ابیتک آباد ‘ ءَ پیش ’ مراد آباد ‘ کیئت۔ ابیتک آباد بلوچستان ءَ ڈن سند ءَ بلوچانی میتگے۔ استاد مولابخش ءَ گوں وتی دمگی زبان ءِ ورمی ءُ چاڑ ءَ اے داستان گْوپتگ بلے ندارگ چہ آئی ءِ ھلک ءَ دیر ءُ در ئیگ اَنت—ریل ءِ لھتے مسافراں گوات چہ سند ءَ ماں ھند ءَ ھترکش ایت۔
وھدے کہ داستان ، کوہ ، کلگ ، کور ، سیاہ آپیں دریا ءُ کوچگاں پیش دار ایت گڑا گدار ءِ زبان برے زھیروک جنت ، برے نل ءَ ساز ایت ءُ برے تمبیرگ ءِ تاراں سرین ایت۔من ھرچ ندارگ ءَ ھمے گمان کرتگ کہ من ھم کارستانی ھمراہ ءَ سفر کنگ ءَ آں۔من ءَ سما بیتگ کہ سوائی ءَ وتی چمانی ارس گوں وتی کوپگ ءِ دزمال ءَ پھک کرتگ اَنت ءُ گْوشتگ کہ ’’ انسان انسان ءِ کار ءَ مئیت گڑا آ انسان گْوشگ نہ بیت ۔ ‘‘
گڈی منزل ءِ ھمک کارست ءِ وتی جتائیں داستانے بلے داستان بنکی کارست ءِ داستان ءِ تہ ءَ ایر رچ ایت چہ آ داستان ءَ نہ سد ایت ءُ گستا نہ بیت۔گڈی منزل ءِ تہ ءَ جنینانی کارست تکڑاہ اَنت ، آ جنینی بستار ءَ گون نہ اَنت بلکیں رستگیں مردمانی بستار ءَ دْروشم دے اَنت ءُ وت ءَ چاگرد ءِ تہ ءَ چہ کس ءَ کمتر ءُ کستر نہ لیک اَنت۔ سرسوتی ءُ دیپا راھشونی کن اَنت ءُ چہ چاگرد ءَ برابری ءِ بنیاد ءَ وتی کرد ءَ لوٹ اَنت ، مردین ءِ ایرساہ ءُ زیردست ءِ بستار ءَ ناں ۔ گدار دستپانی ( فلسفہ ) درے بوج ایت ، جستے ایر کنت ءُ آئی ءِ پسو ءَ دنت ۔
بلے، شریں گدار نبیسیانی پیم ءَ داستان گْوش گڑپ ءُ گْوشتانک نہ کنت ، وتی کارستاں پیش کنت ءُ ندارگاں رنگ ءُ رژنا کنت۔من چہ اے کتاب ءِ وانگ ءَ پیش چیوائی دْروشماں راہ گْوزی نیاداں سنگتانی گْور ءَ اش کرتگ کہ داستان ءِ کارست ءَ ترماس ئِے گون اِنت بلے ترماس ءِ چاہ بھ نہ کٹ اَنت —اے داستان گْوشی ءِ ازمی رنگ اِنت ، سرسوتی ءِ داتگیں چاھانی تام کہ چوش آسانی ءَ بہ روت ءُ سرتگ بہ بیت گڑا گدار وت ھم سرتگ ءُ بے تام بیت۔بلے درسیں وانوک اگاں چہ ھمے چیوا کنوکان اَنت ، گڑا بزاں کہ گدارنبیس ءَ وتی گپ گواتاں داتگ اَنت بلے انچوش کہ من پیش ءَ گْوشتگ داستان ءِ کارستانی نام شبین اَنت ءُ بازیں جاھاں داستان چیدگی رنگ ءَ گْوشگ بیتگ ۔ اے رنگیں داستان ءَ اگاں تو گواچنی زانشت ( سائنس ) ءِ رد ءَ بہ چار ئے گڑا من بھ نہ اش کرتگ کہ گوات مردماں بال بہ دنت ءُ چہ سند ءَ ھند ءَ بہ بارت اے تیوک ءَ داستان گْوش ءِ بودشت اِنت ءُ گمان تاچی کہ آ ھمے کار ءَ کنت ، پرچا کہ داستان گْوشی ءِ رپک ءُ ازم ھمیش اِنت ، ’ گمان زانشت ءِ گْرینک ، چہ آئی ءَ برز ءُ پیش گام اِنت۔ ‘
پد ءَ سرسوتی سناتن ( ھندو ) دین ءِ تہ ءَ زانشت ، زانتکاری ، ازم ءُ زبان ءِ دیوی اِنت — شھکور ءُ تچکویں آپ ءِ دیوی ۔ زیمر ءُ سازانی رجینوک ، بتانی تہ ءَ آئی ءِ دست ءَ مالا ءُ کتاب دیگ بیت ، آئی ءَ مور مرگ ءَ یا اسپیتیں بٹ ءَ سوار کن اَنت۔ آ پاکی ءُ زانشت ءِ چھرگ اِنت۔
داستان ءِ تہ ءَ باز کار ءُ گپ دمپارہ گْوشگ بیتگ اَنت چوش کہ چاہ ورگ ، پسیل ءَ روگ ، جنک ءِ سینگ ءُ رنگ ءِ زیبائی ءِ ساڑا یا ملا نامیں کارست ءِ یکو پسیل ءَ روگ ءُ ناپگ ءِ کپگ — دمے گمان بیت کہ اد ءَ گدار نبیس ءَ گیشی کرتگ یا گپ رومست ءَ اِنت ، بلے کسے کہ نبشتہ کنت آ زانت کہ اے پیم داستان نبیسگ مزنیں تھمبل ءُ اوپار ئِے لوٹ ایت ، اے کار یکو کنگ بہ اَنت ، یکو گْوشگ بہ اَنت ، اے ھم چیدگی رنگے چوش کہ والٹ وٹمین ءَ گْوشتگ : ’’ او من ! ، او زندمان ! ناباورانی نا آسریں ریل ءِ دمپارگیں جستانی ، چہ ھوڈاں چکاریں شھرانی...پسو۔‘‘
بلے من ءَ وت ءَ ھم کارست ءِ دو بر ءَ ناچ کنگ دوست نہ بوت ، پہ اے گپ ءِ گْوشگ ءَ کہ ناچ ءَ بدی نیست یک برے ناچ شر اَت۔
بلے نی گدار نبیس بیئت ءُ ھمے درسیں گپاں بہ پر ریچ ایت گڑا وانوک چی کنت ؟ ، وانوک ءَ ھمے داستان ءِ سرجمیں کارستانی بارہ ءَ جیڑگی اِنت۔ آ بہ چار ایت کہ پری بے مھاریں مارشتانی ارجان بوت ، زاگل چم اشکند یں واھگے کہ بھ سرجم نہ بیت۔ ھمے پیم ’ زندمان ‘ ءِ تہ ءَ ھمک کارست گْوش ئے مئے پجاروک اِنت ، آئی ءِ نام سرسوتی اِنت یا ماھکان۔ گْوش ئے ما جاھے دیستگ اَنت۔ آیانی بارہ ءَ اش کرتگ ، پجاہ اش کار ایں بلے کس ءَ داستان نبیسی ءِ رنگ ءَ تاکانی تہ ءَ زندگ نہ کرتگ اَنت ، اے ھما بنگپ اَنت کہ ما اش سرپوش کن ءُ راز لیک ایں۔
استاد ءَ گڈی منزل ءِ بنکی کارست وتی رنگ ءُ دْروشم کرتگ ، وتی باورانی رنگیں لیکہ ءِ منوگر ، بلے چوش کس رد مہ کپ ایت کہ اے سرگوستے— چوش ھم نہ اِنت کہ ندکار چہ وتی دیستگیں جھان ءَ ڈن دگہ جھانے ءِ گپاں جنت ءُ داستان ءَ کار ایت بلے ازمی پھنات ءَ گدار نبیسی ءِ رپک ءُ راھبند چی اَنت ، تئی گدار پہ تو چی لوٹ ایت ؟ ، داستان چوں بنا بہ بیت ءُ چوں آسر ، اے درس گوں نبشتھی ازم ءَ بندوک اَنت۔
ماہ گل ءِ جاہ ءُ درپ کنگ ءَ پد کارست ایوک بیت ، داستان کسمانکی وت تْرانی ( Dramatic Monologue ) ءِ زبان ءَ نبشتگ ، بزاں کارست وتی داستان ءَ وت آرگ ءَ اِنت ، کارست وتی منزل ابیتک آباد ءَ سر بیتگ ’’ من پھک ءَ تھنا بیت اوں۔ سرسوتی منی گوانکانی پسہ ءَ نہ دیگ ءَ اَت ۔منی دلگوش شپ ءُ روچ کڈو ءِ کر ءَ نندگ ءُ سگریٹ ءِ کشگ اَت۔‘ داستان گوں بے وسی ءَ آسر بیت۔
زند ، سر کن ءُ پر کن ءُ ھپ کن ءُ ھچ ۔ ھزاراں اشکندیں واھگانی امبار۔ بلے ھمیش اِنت زندمان ، اگاں کسے زند ءَ چہ ایشی ءَ ابید دگہ چیزے سرپد بیت آ اے داستان ءَ ھم سرپد بیت نہ کنت۔ کسے اگاں چہ بْراھنگی ، کچو ، لپ ءُ لیگاراں ترس ایت یا چہ ایشاں بد بارت گڑا اے گدار ءِ تاکاں ھم اوپار کرت نہ کنت۔ ندکار ءَ ھما جھان پیش داشتگ کہ من ءُ تو ھمیشی ءِ تہ ءَ زندگ ایں ۔ ندکار ءَ پاک ءُ پلگاریں گمانی جھانے نہ ساچ اتگ کہ پہ مردمانی دلبڈی ءُ کردار ءِ پلگارگ ءَ نبیسگ بہ اَنت۔ آئی ءَ اے کار پہ زانت نہ کرتگ کہ وانوک ءَ بہ گْوش ایت اے شر اِنت ءُ اے بد ، بد ءُ شر ھرکسی وتی نگاہ ءِ سنگیگ ( کیل ءُ کچ کنوک ) ءَ جتائیں بزانت دے اَنت۔ ندکار ءَ گوں وتی جند ءُ ند ءَ مزدانک ( انصاف ) کرتگ ھرچی دیستگ ، ھمے پاسانی تہ ءَ بند کرتگ ءُ گڈی منزل ءِ تاکدیماں نگار اتگ اَنت۔ کارست زاہ دے اَنت ، ملنڈ ءُ چیوا کن اَنت ءُ گیشتر ندکار ءِ وتی گْوشتن ءُ زبان ءَ ’ بے لجیں کارست ‘ اَنت ، بلے من ءَ ھمے بتل ءِ دمپارگ ءَ بے تام کرت : لج ءَ لچ ءَ کن ۔
کارست مسافرے ءِ وڑ ءَ ریل ءَ مان بیت بلے چوش والٹ بٹمین ءِ دانکاں : ’’ اش زند ھست ءُ پجار ، اش کہ توانمندیں کسمانک برجاہ اِنت ءُ ترا ھم چہ وتی نیمگ ءَ گپے گیش کنگی اِنت۔‘‘ آ ھرچ ندارگ ءَ وتی ونڈ ءَ ھوار گیجان کنت۔ برے گمان بیت کہ ھمک کارست اشتاپی آیگ ءُ گوں بنکی کارست ءَ سیاد ءُ کس بیان اِنت۔ داں اینچک ءَ ھمک کاڑ کہ کارست ءِ دام ریچ ءَ کیئت آماچ بیت ءُ زیت ھم گندل بیت۔ اد ءَ وانوک چوش جیڑ اِت کنت ’’ چوش مہ بیت کہ ھمے نیمون ءَ سرجمیں گدار نبیسگ بیتگ یا ندکار ءِ تہ ءِ روان ءَ آ نہ مرینتگ۔‘‘ ھو اد ءَ داستان ءِ بنکی کارست روانی رنگ ءَ نزور بیت۔ بلے اے کار اینچو زیت نہ بیتگ اَنت پرچا کہ ریل انچائیں ریلے نہ اِنت بلکیں زندمان اِنت ءُ نی کہ تو ایشی ءَ چار ئے اے و ھمک مردین ءُ جنین ءِ ابرمی روان ءَ بندوک اِنت ، مردمے ءِ بستار ءَ مارا چنت بر ءَ چوشیں مارشتاں تریٹ اتگ ؟ ، ھمے ندارگاں گڈی منزل ءِ ’ زندمان ‘ نامیں ریل گاڑی رشت ءَ پیش دار ایت ، داں ما سما کن ایں 174 می تاکدیم رس ایت ، داستان مارا بھ ءُ بکڑ ءَ کنت ءُ کٹ ایت۔
اے گدار چوش زندمان ءَ بازیں دستپان درانگاز ایت ، بنکی لیکہ کہ مردم مسافر اِنت انچوش من سر ءَ گْوشت : نوک نہ اِنت۔ مئے دلدوستیں شھزانت واجہ سوکراتیس ءَ گْوشتگ : مرگ انچوش اِنت کہ چہ کندویے ءَ دومی کندو ءَ روگ ۔ بزاں کہ کسے بوجیگ ءَ سوار بہ بیت ءُ چہ جاھے ءَ دومی جاہ ءَ بہ روت۔ پد ءَ گپ چوش ھم بیت اے نیمگ ءِ اوشتاتگیں مردم گْوش اَنت کہ شت ءُ آ تیاب دپی گْوش اَنت اتک۔ بزاں پہ یکے ءَ شتگیں مردم پہ دگراں آیگ ءَ اِنت —گڈی منزل ءِ کارست ءُ نبشتہ کار چوشیں باور نہ دار اَنت۔
من ءَ ھم گمان کنت ، چوش نہ اِنت کہ ارواہ ابدمان بیت۔ساہ ابدمان نہ بیت بلکیں بالاد پشت کپ ایت ، بُر ایت ءُ ھاکاں ھوار بیت بلے پشت کپ ایت ، مور ءُ کرمانی وراک بیت بلے پشت کپ ایت یا چک ءُ اوبادگانی بالاد ءُ جین ( ڈی این اے ) ءِ تہ ءَ پشت کپ ایت— مردم گوں وتی بازیں دربرت ءُ زانت ءَ ھمے جھان ءَ دگہ رنگ ءُ دگہ بالادے ءَ الم پشت کپ ایت۔ ساہ ( ارواہ ) دگہ چیزے نہ اِنت بلکیں مردم ءِ ھوش ءُ ماش( یاداشت ) اِنت۔ مردم ءِ منک ( مِ نُ ک : دماغ ) اِنت کہ ھرچی جیڑ ایت ءُ وتی زبان ، دست ءُ پاداں ابزارانی رنگ ءَ کار گپت۔ اے گپ مروچی گواچن اِنت کہ مردم ءِ درستیں چیز پیوند ءُ مٹ بوت کن اَنت ، دل ، چم ، جگر ، گٹگ ، دست ءُ پاد بلے داں منک مٹ نہ بیتگ یا ھست بزاں کہ مردم ھما اِنت کہ پیش ءَ بیتگ۔ آ دگہ اندامیگ انچوش اَنت کہ کسے وتی پچ ءُ پوشاکاں مٹ بہ کنت۔
داں چہ پلاسٹک سرجری ءَ مردم وتی دیم ءُ چھرگ ءَ ھم مٹ کنگ ءَ اَنت ، چوشیں روچے ھم کیئت کہ مردم وتی منک ءَ بہ کش اَنت ءُ دگہ نوک ءُ دْراھیں بالادے ءَ مان بہ گیج اَنت ءُ پد ءَ چہ ورنائی ءَ زند ءَ بنا بہ کن اَنت ۔ یا ھمے بالاد ءِ جند ءَ انچوش نوک بہ کن اَنت کہ پیری درمان بہ بیت ءُ مردم نمیران۔ ( بابا جی آر ءَ من ءَ سھی کرتگ کہ جاپان ءِ ڈاکٹراں انچیں سیچنے جوڑ کرتگ ، کسے ءِ کہ چہ پیری ءَ دنتان کپتگ اَنت بہ جن اَنت ئِے دنتان ئِے پد ءَ رد اَنت۔ پد ءَ من ونتگ کہ ستمبر 2024 ءَ جاپان ءِ کیوٹو زانشتجاہ ءَ اے درمان مردمانی سر ءَ پہ آزمائشی کارمرد بیتگ۔ آزمائش ءِ تہ ءَ 64 ءَ گر داں 30 سال ءِ رستمیں ( بالغ ) مردم ھوار کنگ بیتگ کہ آیانی کم ءَ کم یک دنتانے کپتگ ۔ گمان اِنت کہ سال 2030 ءَ اے درمان کارمرد کنگ بیت۔) آ روچ ھم نزیک اَنت کہ کسے انچیں میارے بہ کنت کہ آئی ءَ ڈنڈ ءَ کوش پر بہ بیت بلے سرکار آئی ءِ جند ءَ مہ کش ایت بلکیں آئی ءِ ھوش ءُ سار ءَ کور بہ کنت ءُ آئی ءَ ھورکیں ننکے جوڑ بہ کنت ءُ پد ءَ آئی ءَ چاگرد ءِ تہ ءَ شریں وڑے ءَ گوازینگ ءِ سوج بہ دنت بلے دنیگت آ جاہ ءَ جھان سر نہ اِنت ءُ وتی ھزاراں جیڑھانی دیمپان اِنت۔ وھدے گپ بلوچ ءِ بیئت ءُ آئی ءِ ندکاری ءُ ندانک ءِ بزاں ما جھان ءِ چہ درساں گیشتر پشت کپتگ ءُ بے سوادیں مردمانی بارہ ءَ گپ جنگ ءَ ایں ، گڈی منزل ءِ گیشتریں کارست مئے ھمے پدمنتگیں چاگرد ءَ رستگ ءُ مزن بیتگ اَنت۔
بگوت گیتا ءَ نبشتگ : انچوش کہ بوجیگ یکے ءَ چہ آپ ءَ آ دیم بارت ، ھمے پیم زانشت چہ زند ءُ مرگ ءِ زِر ءَ آ دیم بارت ءُ سر کنت ، گڈی منزل ءِ نبشتہ کار ھمے گپ ءِ منوک اِنت ءُ آئی ءِ لیکہ ھنری ڈیوڈ توریئو ءِ لیکہ ءَ نزیک اِنت : آگاہ بیگ زند اِنت ۔۔ مارا لم ءَ پد ءَ آگاہ بیگ دربرگی اِنت ، مشینانی کمک ءَ ناں ، بلکیں گوں بام ءِ بے کچ ءُ بندیں اوستاں۔ ‘‘
